“Mithi Pa Nupi”
 |
| Photo Credit: kh http://fifistie.ro/category/viata/page/16/ |
Far thing tlap per le tlakrawh he nualh chih mi, khan-hnih in dalh mi inn, ver nawn in a zelṭuang an phah piak i sakmi inn khi na mitthlam ah hei cuan ter hmanh. A coka le innpi aa tlai lomi; coka cu amah dang tein innpi tia dengmang in a va um ve i, inn leng donh hlei zong a ngeih chih ve mi inn a simi le pawngkam hmunhma a lawngkang mi bal a tlawm i, horkuang he aa naih pin ah, cheng palang tlaitawn ah a um mi inn a si zong khi na mitthlam cun hei cuan chih hmanh. Tampi in a si lo hmanh ah tlawm te tel cun, cu hmunhma i aa sul thaimi nunnak le a boruak cu na hngalh khawh ve ko lai.
Cuka ah cun a va nih a thihtaak mi minu le a fale rual an umṭi hna. An umnak hmun cu a hme. A bi. An phawkhlet kam ah zapei tia dum an tuah. Anmah chungkhar caah anthur, hramhhmui le salad an cin hna.
An pa, pastor simi nih tuan tuk ah mual a liamtaak hna. Nu le ngakchia lawng hnulei ah cuticun a chiahtaak hna. An pa zuun kiang in ṭalawn an hluan, vai an bar. Anmah dawng dah tilo, an inn ah, mi chuaklut zong an um theng lo. Mileng an ṭhing zungzal.
Chia fepfuap le ṭet femfuam in, thil aa hruk aih mi le cak ngernger tein a ummi ngakchia pasarih—a fale—he khua an sa. Nitin khuasak tintuk laireinak kongah lungrethei vansang in an um zungzal. Hakha ah rian a um lo. Pum paw cawmnak caah a har. An sifah le harsat ruangah cing la rualchan zong nih a ṭih in an ṭih hna, i a pheo in an pheo hna. Cu vialte hna cu minu nih cun a lung in a tuar hna.
Der filfial in a ummi, a takvun cuar zong car ngerngur nawn in a um cang mi minu nun ah, kan nun ahar tiah cingla rualchan sinah a vai lo. A ngamh zong a ngamh lo. Vawlei khepkhatnak vialte ṭha lo lak tein a ing. Sihmanhsehlaw duh ṭhawnnak nganpi a ngei. Hmun dang va kal i rian va kawl dah ti lo, ruahchannak dang a ngeih mi a um lo. Pakhat hmanh ngeih awk zong a um tak lo. Cuti a si tikah, thlacam nanh in khuathlang leiah ‘kuli-lek’ thawh ding in timtuahnak a ngei.
A va thih lioah an ngeihchiah tam u cu an vaivuan dih.
An ngeihchun mi zeibantuk paoh a khawmh dih. Nain ngeih ngaingai mi zong an ngei theng lo, anmah nakin a ṭet mi le a chia mi thil dah ti lo, tam an ngei lo. A si nain, thil phir ah si loin, nun phir ah, ruahchannak he khualtlawn ah cun kal aa thawh.
A fale lungfim rih lomi, ngakchia nih, fak piin an uh i an ṭah hnawh.
“Ṭap hlah uh!”
“Khoika ah na kal lai,” tiah ṭah bu te cun, upa deuh pa nih a vun au hnawh. “Ngam! Ṭap hlah. Eidin kan cawkpiak hna la ka ti ko cuh… (Minu mit zong a sen ve. A mitthli aa hrual. Lih zong a chim) …Zeithla nan duh? Pawnghmuk maw changreu maw, meithal,” a vun ti hna.
Minu nih a fale hi a dawt tuk ko hna. Nain sifah le harsatnak nih a nun a hengh in a hengh tawn. A dawtnak hna hmuhsak awkah caan a ngei bal lo. A fale cungah a hrang ngaingai mi a lo tawn. Nain a dawt tuk ko hna.
“Changreu le meithal,” tiah a hniangpa nih a vun leh. “Tampi kan cawkpiak te awh.”
Upa deuh pa bal, tlawmte in a lungfim caah, a nu nih hmundang ah a kaltaak hna ding kong a hngalh fian tuk, nain, “Ka Nu, rau tuk hlah aw,” ti tuin a bia a dongh. A nau he an mitthli a tawh, nain, “Ka Nu, va kal ko. Kanmah cu na zei kan poi duh hlah. Kan in uh ti la lo…kan in uh ahcun changreu le meithal na kan cawkpiak kho sual lai lo,” tiah an nu cu an hei ti.
An nu cu a thli tein a ṭap ve. Nain a mitthli a reu; mitthli thlak awk hmanh a ngei huaha ti lo. Cutluk cun a sifak. A ngap bakin a ngap.
An nu nih cun a kaltaak hna.
An nu hmaiah bia an ikam mi an tlinh kho lo: an ṭap: an inn pawng dualtlang in, a liam cuahmah mi an nu cu an ṭah. An nu zong lampi ah a ṭap len ve. A fale an ngakchiat tuk rih mi a hngalh; nu lo pa loin a tlei rih lomi an si zong a hngalh. Nain an pa nih a liamtaak cang hna. Amah nih rian a ṭuan lo si le ei loin um ding, an si. Duhthimnak a ngei lo. Nun lam a awnhtu lam paoh a zulmi dirhmun ah a dir. Amah zong a celh ve lo. Sifahnak hi an caah lungdo hma bantuk in a fak. Tangka le sawm le pai ngeih lo ruangah silo, nain mi nih hem lomi dirhmun ah an dirnak ruang tu ahhin a si.
Mitthli he, thin le lung, ngaihchiatnak lawng an in siloin, cu ni nikhua zong cu a chia hrat ve. Ruahpi a hung sur. An nu muihmai thlah a siang lomi fahniang pahnih cu, ruah nih cun inn chung leiah a dum hna. Inn chungah cun dai zirzir tein an ṭhu. Dai zirzir in ṭhut timi hi, ahlei in ngakchia nunah, a um huaha lomi thil pakhat a si.
Ngakchia dai zirzir an ṭhut khi zeiruang ah a si na hngal maw? Ṭih mi le phan mi an ngeih caah a si. Nikhua a chiat caah an nu cungah thil poipang pakhat khat hna cang sual lai tiah an thinphang. An nu a kir ti sual hnga lo cun tiah an phang. An unau in an i zoh, i an ṭap. “Ṭah ni thu…Ṭah ni thu…” timi zong cu anmah unau hi an si cem bak lai. Kum 5 fai le kum 6 hrawng in a cang mi, ngakchia ceo dawh an si. Pi lo arfa bantuk.
An nu zong, a thinlung i ken loin a hmaika i phah mi lam cu a zul. A ruahnak zong, a fale sinah, a caam ve ko. Sianlonak nganpi a ngeih ve ko hna, siaherhnak nganpi zong a ngeih ve ko hna, nain sifahnak nih a kutke a umter thiam lo. Sifahnak nih a ruahnak a dinhter kho lo. Sifahnak nih a lung dai tein a umter kho lo. Sifahnak nih awlokchong in a chiah. Zeicahtiah an sifahnak le an harsatnak ruangah baantaak mi le pheotaak mi an si. Cingla rualchan sin an len zongah hmurka ṭha in chawnh le biak hi an tong lo, a hlei in a fale. Cu cu a celh lo bik mi a si. Sifahnak hi, a hlei in, minu caah a fak.
Culio ah motor cit hi a tlawm. Rum ngai le ngeih ngai dah ti lo cun canh khawh mi khi a si lo. Minu cu, ke in, Mizo ram lei ah cun a panh. Rang ngei sinah rang khat a hlan. Rang nih a phurh mi deng zat in, a keng cungah, thiltom aa phurh ve. Chuk le cho ah cun tu le tu in, ralkap cawnnak an ngei ti awk khin, a ṭum i a kai. A ba. Nain chuk le cho an dong lo. Cucu lamthluan a si. Sihmanhsehalaw lungdong loin a zulh. Minu hi mi ralchia chia a si lo! Nilin alsa lakah cun Vai ram lei panh in a lawn. A kalpah i, khua le ram a pialpah mi hna nih, fak piin khua an hun ruahter. An pa nun lio i an chungkhar an rak i nuamh ning le an rak I phak zawh ning; sahlawh, cingla rualchan zong nih an rak bochan ning hna, lothlawh hau loin, sianginn cachimhnak in a hmuh mi tangka—a piasentari tiang zongin a rak khon i, an pa nih cauk cawknak maw, fale thilri zalhnak tbk ah a leh piak zong i holh lo ring lo tein—chungkhar lawmhnak pei a si cu tiah siang tein a rak pek hna lio caan; an pa siseh, a fale siseh an rak i lawmh ning le a rak panh mi an mithmai vialte hna siseh; an pa nih a nu le pa thil le ri a zalh piak hna i a nu le pa hawi vaihai loin an ha hmanh an thuh khawh lo lio muihmai hna cu, a mitthlam ah an hung cang. A chung in a hrum. Van khi mitthli he ai hrual mi a mit sen he, a zoh. Pathian muisam maw a kawl hnga, silole ‘van’ maw a hlam hnga, silole ‘bawmtu’ pakhatkhat dek, aa hngahhlang ti cu theih a si lo. Nain van cu saunawn in a zoh. Sihmanhsehlaw zeihmanh a hmu bal lo.
Minu nih hin an pa zong a dawt. An pa a nun chung zongah, hawi bantukin, aa sica mi le aa aukhuan hnawh bal mi zong an si lo. An pa hi a ngaih zong a ngai tuk men lai. A hlam zong a hlam tuk men lai. Nain an pa kong kaa khat hmanh a chim bal lo. An hal lo ca zongah a si kho. An pa kong chimrel dingah a zatawk in a lung le thin thazaang zong a fek lo kho. An pa nih tuan tuk ah a liamtaak ruang hna zong ah an pa cungah a thin a hung kho. Nain kaa khat hmanh a chim bal lo. An pa a liam hnu ahhin: a nun aa thlengmi a um: A fale caah nu le pa si hi a si. A liang khat lei ‘nu’ a liang khat lei ‘pa’. Zeimaw caan tampi cu a nu sinak zong kaltaak in pa tawhrolh thluan zong aa hruk. Rian le khai ah aa zam. Cu lio caan ah nu nih tawhrolh thluan hruk timi hi a um lo. Nu phung ah cun hni-fanh hi a rak si. Sihmanhsehlaw minu nih a zeizong a thaap dih.
An pa a nun lio i an fale caah saduhthahnak an ngeih mi: an fale ṭhanchonak dingah khuakhannak an ngeih mi siseh, an fale nih an duh mi lamthluan—ding le fek tein an zulh khawh dingah khuakhan lairelnak an ngeih piak mi hna siseh; an nu va in an fale ca i thlaza an rak caamṭi lengmang lio zong, a mitthlam ah an hung cuang nolh. A hnapdi a hrawh. A keng cung thiltom zong nih zeimaw caan ah cun a buai hnawh tawn. A thil rit tuk. A chunglei thil zong a rit. A lenglei thil zong a rit. Cucu ‘nunnak-mangṭaam’ tiah ati.
Ceicur in, lungdong loin a zulh mi lamthluan nih cun mizo ram cu a phanhter.
A caah zeipaoh a thar dih. Um le kal, ṭhut le dirnak zongah hawi hlei in aa harh. Siaremlo le siaherh buin a kaltaak mi hna a fale zong a ngai hna. Nain hi lio caan ah phone chawnh zong a um lo. Minu nih, a fale thawng hi a ho cingla rualchin sin va hal awk zong a thei lo. Pathian sin i thla a cam dah ti lo cun, hawi chawnh awk zong a ngei lo. Amah lawng in a pak. A fale kong, Pathian sinah an dam le dam lo a hal. An dam ṭhatnak hnga zong thlaza a campiak chih hna. An dam ko lai ti zong a zumh. Amah pumpak ca zongah fak piin thla a cam. Ruahchannak ngei bu le saduhthahnak zuanh in le, fale kaltaak riangmang in Mizo ram khuapar ram tiang a hun phanhnak kongkau zong fak piin a ruat. Hawi dang an i dinh le an zau lio zongah a tho. Zeitin rian ka ṭuan lai i ka cawlcangh ning si lai ti tibantuk tuaktannak he, amah le amah ruahnak aa hal, ruahnak aa pe.
Lum ngai le tleu ngai in a tho mi ni sinah minu zong a hung tho ve. Pathian sinah lawmhnak bia a chim dih hnu ah, inn-leng leiah a pet. A keng in thiltom aa phurh. Ralkap ruksai nakin a ngan i a rit zong a rit deuh. Cuticun hawl lam a thok.
A thlanpi nih a peih. A thazaaang an tlum. Nain zeimawzet te a hmuh ve. A khon hna. Cuti lengmang cun rian hrang cu a ṭuan. A tuahmi rian hi mikip nih an tuah duhmi rian a si lo’ a tuah zong an tuah mi rian a si lo. Nain fak piin aa hne. Aa hnek. Cucu pa zaa-ran hmanh nih an tuah zuam mi le an tuah duh mi a si lo. Nain, minu nih,
A va um lo ruang i
An chungkhar lawmhnak ci a mih ding le
A fale hawi zawng loin an ṭhancho ding
Aduh lo
Aa hre, aa zuam, tei a ma
A tha um ek in a cawlcang
A pawngkam nih hna a hnawh kho lo
A ningzak kho men, nain langhter caan
A ngei lo
A vuivai lo
A caan a ngeih mi tu
A dih um-ek in a ban (ben)lengmang hna…
Minu hi raifenh zawtnak a rak ngei bal mi a si. Vanchiat ah, fak tukin rian ṭuannak ah, nikhat cu a raifenh a puang. Hawi an um lo caah thihnak ramri a naih. Cei lakin a tuar. A thil tuahmi zong a dil na a set na phun in le pur rai tlung ti phun in buaibai in an um. A fale a ruah hna ah le a sining a ruah ah a lungdongh a zual. Vanṭhat ah, Mizo ram ah saupi a rak um cang mi, a hawi pakhat nih, cuti a damlo le a harsat a hngalh caah, sii-ai tlawmpal a cawkpiak. Cuticun duhsah in a vun i thlopbul. Pathian zaangfahnak in mithi-minung a hung si. Cuticun a rian cu a peh.
Thla li-nga cu a hung liam. A rian zong a hung i lim pah dih cang caah a tha a nuam. Zan fatin a tuah lengmang mi fale ca thlacam piak zong a thawtnam a theih chinchin lengmang. Ni le thla zong cu, lak awk ṭha lo le hrial awk ṭha lo cun an hung liam.
Minu nih inn lam a fenh caan a hung phan. Mah vialte chung a harsatnak le a thilrit vialte an hung zaang colh. A fale muihmai hmuh ṭhan lai a ruah ko ah inn phak lai aa ngaih hringhran. A keng cung thiltom a zor. A zal ah a fale ca laksawng a um. Cuticun minu cu tlun lam a ser. Tlangza a cul. Tiva pi a tan. Nelrawn zeimawzet a pialpah.
Zarhkhat hnu ah ba ngai le thapit ngai in, a zulh mi lam sin cun inn lam ah ahung pial.
Kek zung in, “Ka nu a tlung! Ka nu a tlung!” tiah a fale cu jubilee hlah maw an tuah ti awk khin an tha a nuam dawm. Minu cu—siangpahrang nu ti awk khin—a orh-lei le keh-lei ban cun an inn hmete chungah cun an luh pi. Minu thawchuah a tliang. A fale thawchuah a thlum. Minu nih a zal in, a fale ca i cawkmi, thilri cu a vun chuah. Lawmhnak he aa vorh in aa vorh mi a fale mithmai nih tampi a lawmhter ve.
Zanriah zong khim dom le thaw dom in an ngei. Meh thaw bel an ngei lo. Nain an i ngaihnak le an i hlamnak hna nih zeipaoh a sunlawiter.
Meifung a tlum cuahmah mi ceunak tang ah cun, a fale cu, tuanbia a chimh hna. A fale cu an nu awaan nih thu ko in a thlim hna.
An nu zong, a umkalnak chung i Pathian nih a umpinak hna a ruah ṭhan ah ha lengmang in a um. A pawng meifung cu a hmih i, “Pathian philh mi na ngei hrimhrim lo. Ka sualnak na philh mi dah ti lo…zeitik caan hmanh ah na ka philh lo. Thaizing kongah lungrethei in ka chia hlah. Nangmah kan Bochan,” tiah Pathian sinah thla a cam, i a king zan dai tangah, a fale sinah cun hnangam in a thlep ve.
