𝗕𝗶𝗮𝗵𝗺𝗮𝗶𝘁𝘁𝗵𝗶:
Minung nunnak hi ci le kor in aa sem i a tthang lian mi a si caah, a kar ka lak ah, zeipaoh hi a cang kho tawn. Kan takpum dirhmun, kan ngandamnak dirhmun le kan sining dirhmun zong kan ci le kor nih hin lai a rel ngaingai. Cun, kan nunnak ah a cang mi, poipang ton sualnak tibantuk ruang zongah, pumtlamtlinlonak hi hmuhton khawh a si. Caan khat khat ahcun, pumtlamtlinlonak hi kan ton silole, a tong mi hi an um tawn. Hi bantuk hmuhtonnak a ngei mi hna hi, kannih Laimi mibu chungah hmunhma tamtuk in an ngei kho rih lo. Hi kong hi tawisau nawn tein, ceihhmai le zohfel ka duh. Cu he pehtlai cun, theory zeimawzet zong ka cherhchan lai i kan Laimi mibu chungah pumtlamtlinglo kan zoh hna ning, kan hmuh hna ning le cu nih zeibantuk hmuhtonnak dah a ngeihter hna timi cu, chimrel khawh kaa zuam lai.
𝗣𝘂𝗺𝘁𝗹𝗮𝗺𝘁𝗹𝗶𝗻𝗹𝗼𝗻𝗮𝗸 𝗦𝘂𝗹𝗹𝗮𝗺:
Pumtlamtlinlonak (Disability) timi hi vawlei cungah a umnak a sau tuk cang. Asinain, nihin ni tiang ahhin, tlamtling ngaingai in, pumtlamtlinlonak a sullam ngaingai hi an funtom kho rih lo. Ram sang chungah heh tiah hlathlatnak le kherhhlainak a ngei mi pawl hna an i zuamnak thawng in, duhsah duhsah in, a tlin cu a hung tling chom cuahmah ve ko.
World Health Organisation (2020) hrilhfiah ning ahcun, pumtlamtlinlonak cu minung pakhat takpum lei in tlamtlinlo ruang le ngandamnak lei ah chambau ruangah a chuak mi, tlamtlinlonak hi an si. Mirang biafang nih cun “disabled” (thiltikhawh lonak) timi biafang a hman tikah, kau ngaingai in pumtlamtlinlonak hi a hrilhfianh khawh. Tahchunhnak ah, kut le ke tlamtlin lo lawng siloin, thluak lei maw, khuaruahnak lei maw, lungthin lei maw, mit le hnakhaw ngandamnak lei maw…adang tampi an um rih i, khi tiang khi a ruah tikah, pumtlamtling lomi minung an pom ning le an cohlan ning zong a kau deuh ngaingai. Kannih Laimi bal nih cun “pumtlamtlinglo” tiah kan ti colh tikah, caan tampi ahcun minung hi kan thluak, kan lung, kan ruh le kan thahri tlamtlinlo ruang zongah, a dang pumtlamtlinlonak kan ton khawh zong a ruah awkah kan hngal deuh tawn lo.
𝗣𝘂𝗺𝘁𝗹𝗮𝗺𝘁𝗹𝗶𝗻𝗹𝗼𝗻𝗮𝗸 𝗣𝗵𝘂𝗻 𝗛𝗻𝗮:
Pumtlamtlinlonak sullam kong kan chimceihnak ah zeimawzet tlamtlinlonak phun cu kan langhter cang. Pumtlamtlinlonak timi hi minung pakhat takpum dirhmun le ngandamnak he aa pehtlai ngaingai mi a si tikah, a phun a tam tuk. Nitlaklei ram khuaruahning le hmuhning in cuanh ahcun, a phun kip in an um. Asinain, kannih Laimi khuaruahning le hmuhning in cuanh ahcun, a phun hi tampi kan ngei lem lo.
Nitlaklei ram nih pumtlamtlinglo chungah an khumh mi tlamtlinlonak hna hi, a tlangpi deuh le a pical deuh in hi cabia chung ahhin, a tawinak te in, char ta ka duh hna. Cu hna lakah aa telmi hna cu khuahmuhnak lei tlamtlinlonak (vision impairment), hnatheihnak lei tlamtlinlonak (deaf or hard of hearing), lungput khuaruahnak lei tlamtlinlonak (mental health conditions), hngalhthiamnak lei tlamtlinlonak (intellectual disability), thluak hnursawn ruang tlamtlinlonak (acquired brain injury), hawi sin telnak dawnhtu tlamtlinlonak (autism spectrum disorder) le takpum tlamtlinlonak (physical disability) hna hi an si hna (The Australian National University, 2000).
A tthangcho cang mi, a tthawngttha cang mi le hmailei ah heh tiah aa nor cuahmah lio mi nitlaklei ram ttha hna ahcun, pumtlamtlinlonak kongkau hi caan saupi theih le hngalh cang mi a si tikah, pumtlamtlinlomi an zohkhenh hna ning le an thlopbul dan hna zong aa dang ngai ko. Kannih Laimi mibu chung ahcun, ahlei in khuate lei ko ahhin, kan mibu chungah pumtlamtlinglomi kan zoh hna ning le kan hmuh hna ning hi, nikhat hnu in nikhat in tthat lei a panh ko bu ah, a tlamtling deuh rih bak lo.
𝗭𝗲𝗶𝘁𝗶𝗻𝗱𝗮𝗵 𝗽𝘂𝗺𝘁𝗹𝗮𝗺𝘁𝗹𝗶𝗻𝗹𝗼𝗻𝗮𝗸 𝗵𝗶 𝗮(𝗻) 𝗰𝗵𝘂𝗮𝗵?
Pumtlamtlinlonak hi zeitindah minung nih kan ngeih hna ning a si timi kong ahhin a cunglei i kan langhter cang mi sullam le phun hna zoh chih ahcun, zeitin ti cu a fiang pah cang ko lai. Pum tlamtlinglo minung timi hi an umnak a sau cang. Jesuh hlan chan, Jesuh hnu chan zongah, Bible zong ahkhin tampi in hmuh khawh a si.
Cun, ralpi pakhatnak le pahnihnak hnu ko ahhin, pum tlamtlinglomi milu hi kan karh. Miphun kip chung ahhin pum tlamtling lomi minung hi an um ve hna. Pum tlamtlin lonak a ngei mi hna zong nih an ngeih ning aa dang cio. A cheu caah cun an i chuah pi. A cheu caah cun i khawndennak ruangah an i ngeih thai. A cheu caah cun damlonak ruangah an ngei. A cheu caah cun an harsatnak le fahnak ruangah an i ngeih ve. Cun, mi tampi caah cun an i teltumnak mibu chungah tlamtling loin hmuh an si caah, an ngeihnak zong a si ve (Australian Network of Disability, 2021).
𝗣𝘂𝗺𝘁𝗹𝗮𝗺𝘁𝗹𝗶𝗻𝗴𝗹𝗼 𝗞𝗮𝗻 𝗛𝗺𝘂𝗵 𝗡𝗶𝗻𝗴 𝗛𝗻𝗮
Pumtlamtlinlo kan hmuh ning hna timi kong ahhin, nitlaklei ram ahcun ttha tein hlathlainak le dothlatnak an tuah tikah, theory (konglam cawn hngalhnak) tampi zong an chuah pi. Nihin ni tiangah, an sersiam cang mi hna theory hi 20 hrawnghrang a si cang lai.
Hi nih hin, pumtlamtlinglo mi hna dirhmun hi tam deuh piin hngalh khawhnak zong a pek ve hna. A biapi in chim ahcun, pumtlamtlinglo mi minung hna zeitindah mibu chungah hngalh le theih an si, zoh le hmuh an si, pom le cohlan an si, hlawt le hlat an si, philh le zeirello an si…tibantuk hna hi tam deuh le kau deuh piin hngalhfiannak a pek tik hna ah, pumtlamtlinglo mi minung caah khua an ruah ning le thil an tuah ning zong, nikhat hnu nikhat in a tthawngttha chin lengmang i a fekfual chin lengmang.
Kannih Laimi zong pumtlamtlinglo mi minung kan zoh hna ning le kan hmuh hna ning hi, duhsah duhsah in tthat lam lei a panh chin thluahmah ko bu ah, zeimaw tiin hmai ah thawn kho loin a kan tlaitu khuaruahnak le hmuh ning tete hi an um pah rih. Cucu, nitlaklei ram hna nih an cawnnak in an hun chuahpi mi theory pawl zoh chih pah zong in ceihhmai ka duh ko. Cu theory pawl bal cu, 20 hrawnghrang in an um tikah, tutan ka cabia he aa pehtlai lai i, Laimi mibu nih kan ruahning le hmuhning he aa pehtlai deuh lai, ka timi tu, a biapi deuh in char khawh kaa zuam lai.
A pakhatnak bik ah ruahceih ka duh mi cu Khrihfa mit in pumtlamtlinglo kan rak cuanh ning a si, i cucu mirang nih cun “Christian model of disability” (McNair & Rhodes, 2019), ti zong ah a theory in an ser mi a si. Hi theory nih a biapi in a kalpi cu pumtlamtlinlonak hi Pathian nih a zultu hna a hneksaknak hna le dantatnak in a auhnak hna a si, ti hi a si. Cucu, zumtu Bible chung zong ah tampi in hmuh khawh an si. Tahchunhnak, Pathian nawl ngeih lo ruangah, mitcawt a tong mi hei ti, zawtfah a tong mi a hei ti, ngandamlonak a ingtuar mi hei ti…a phunphun in hmuh khawh a si.
Hi nih hin mibu chungah khua kan rak ruah ning le khua kan rak hmuh ning hi a rak thlennawn ngaingai. Aruang cu, Bible chung hna in zoh ahcun, mi pakhat khat nih Pathian biakam a tlinh lo le a tuah khawh lo tikah, Pathian sinin dantatnak a hmu tawn. Cu ve bang cun, kan mibu chungah, pumtlamtlinlonak a ngei mi minung kan hmuh tik hna ah, caan tampi ahcun, kan khuaruah ning khi kan zumhnak nih a rak fenh ngaingai. Tahchunhnak ah, mi pakhat hawi bawnlo in a um tikah, a zawtfah, a nganfah tikah, Pathian nih nung seh ti an duh ning in na nung lo le si ko cu hei ti, an pipu le nulepa tuahsernak a chiakhaa tuk le Pathian nih an fale chan ah lehrulh a cham ve ko khi hei ti bantuk, a dang zong chim ahcun a tampi ko nain, hi tiang kan langhter mi nih hin tlawmpal cun khua a kan ruah ter lai ka zumh.
Hi nih hin ‘anih’ cu Pathian chiatserh mi a si, Pathian dantat mi a si tibantuk lungput a kan ngeihter tikah, kan lungkil le ruahnak ahcun zeimawzet in kan zaangfah thlachiat kan ruah hna bu ah, kapkhat lei kan lungkil le ruahnak te ahcun cu bantuk cu an si timi khuaruahnak (prejudice le discrimination) timi te khi a kan ngeihter tawn. Caan tampi ahcun, kan i theih le hngalh lo karah, hi bantuk khuaruahnak hna hi kan zumhnak nih a kalpi ngaingai tikah, mibu chungah ninghmang (norm) pakhat ah a cang len tawn.
Cu nih cun pumtlamtlinglo mi minung hna hi, a zaang cu kan zaangfah hna bu ah, upat ding le ttihzah ding an si tlukin, a kan upat in a kan ttihzah ter kho hna lo. Caan tampi ahcun hnu ah kaltaak an si tawn, philh an si tawn, zeirello an si tawn i nihchuak capo ah seih an si tawn.
Hiti ca ka ttial tikah, zumtu dirhmun in ka ttial ve mi a si tikah, Khrihfa zumhnak hi ka doh a si loin, minung hna nih kan zumh ning le kan hmuh ning hi, kanmah duhning paoh (biased) in kan fehter khawh ve tawn, ti zong khi langhter chih ka duh mi a si.
Hi bantuk khuaruahnak bal hi cu, duhsah duhsah in a hun i remh chin lengmang ve. Leipifuntomnak (Globalisation) ruangah, thil kan cawn ning, kan hmuh le kan hngalh ning zong aa thleng chin lengmang ve. Hi nih hin, kan khuaruah ning le kan hmuhning zong a thlen ngaingai tikah, mibu chungah a um mi poipang le buaibainak (issues & problems) hna hi kau deuh in a kan hmuhter khawh chin lengmang ve. Cu nih cun, pumtlamtlinglo kan hmuhning le kan zohning zong hi duhsah in a mersan ko lai.
A pahnihnak cu, ngandamnak lei chambau ruang tlamtlinlonak (medical model of disability) (Disability Australia Hub, 2021), ti a si i, hi nih hin a kalpi mi cu, mi pakhat a tlamtlinlo tikah damlonak pakhat khat le nincanlonak pakhat khat a ngei, ti hi a si. Cu tikah, mi pakhat a dirhmun a tthat lo tikah, zeidah ‘a herh mi’ a si tinak in zeidah a ‘damlonak’ a si, ti rumro in a purhdah a si tawn, i cu ve bantuk cun ngandamnak ruangah a chambau mi minung kha mi tlamtlinglomi cazi ah chiah a si.
Cu tikah, mi pakhat nih mibu chungah cawlcangh ve le i teltum ve a duh tikah, a duhnak le herhnak kha zohpiak ti loin le ruahpiak ti loin, a chambaunak le tlamtlinlonak lawng zohpiak le ruahpiak a si tikah, cawlcanghnak le teltumhnak ah a dawnh ngaingai tawn hna. Tahchunhnak ah, a hnachet pah mi silole, a mit a ttha pah lomi ngakchia nih sianginn kai a duh tikah, nangmah hnachet le mitcaw nih cun zei ca maw na va cawn lai ti bantuk in, an duhnak le herhnak khi ruahpiak an tong tawn lo. Kut le ke ttha lomi hei ti, pum a ngandam lomi hei tibantuk minung hna nih riantuan an duh tik zongah, zei hi dah a tuah khawh lai tinak in zei hi dah a tuah khawh lai lo tibantuk khi caan tampi ahcun kan zoh i kan ngiat deuh tawn.
Cucu, a hlei in, nihin ni tiang ah, kan Laimi mibu chungah a cang ngai rih mi a si. Ram ttha a phan cang mi hna cu, kan umnak ram sining nih kan ruahnak le hmuhning a ttawl chin lengmang tikah, mino deuh nih cun hngalhfiannak kan ngei deuh ve cang. Kawlram le Chinram chung zongah, duhsah duhsah in, hngalhtheihnak a kauh cuahmah ve caah, aa nin caan cu a phan te ko lai. Asinain, kan ramchung fimcawnnak a tthat ngaingai a hau. Cu ti lo ahcun, hi bantuk mi tlamlinglo mi hna hi an umkalnak hmun ah nihsawh (bully) le telh-lo (exclude) lengmang an si lai.
A pathumnak cu, mibu chung mipi kan khuaruah ning le hmuhning ruangah tlamtlinlonak (social model of disability) (Australian Federation of Disability Organisations, 2021), ti hi a si i, hi nih a kalpi mi cu mibu chungah zapi-zaran nih kan thiltuah mi nih hin minung hi mi tlamtlinglo dirhmun ah a chiah hna, ti hi a si. Hi theory hi, nihin ni tiangah a lar ngaingai mi le zohfel lengmang mi zong a si. Hi theory nih hin pumtlamtlinglo minung kong zong tampi in a kan cawn ter i a lamkip in fim a kan chimh.
A tlangpi in chim ahcun, mibu chungah zatlang nun kan sersiam ning nih hin minung pakhat khat hi tlamtling lo dirhmun ah a umter, ti hi a si hnga. Cu tikah, mipi nih zeidah kan tuah a hau, zeidah kan thlen a hau, zeidah a kan remh a hau ti le zeidah kan sersiam a hau ti bantuk kha khua a kan ruah ter tawn.
Hi theory nih hin thuk deuh in a purh mi cu umkal le cawlcanghnak dawnkhamtu (physical barriers) pawl le hawi sinah i teltum khawh lonak (social exclusion) hna hi an si. Tahchunhnak ah, ngakchia pakhat sianginn kai a duh nain, sianginn a kai khawhnak ding caah a bawmtu ding thil le ri pawl cu kan pek khawh lo caah, ‘kanmah’ nih ‘a tlamtling lomi’ dirhmun ah kan um ter khi a si hnga.
Hihi nitlaklei ram zong nih an i buaipi cuahmah lio mi a si i, a lamkip in zeitindah thil hi kan tthat lai i kan remh lai ti zong hi an i zuam cuahmah lio a si. Innchung khar in, mibu ca rianttuannak bu in le a cozah tiang in, bawmh khawhnak lam (services), phung le phai (law and regulations) he khuakhannak (planning) le cawlcanghnak (implementation) hi a lamkip in an kalpi. Cucaah, hi bantuk pumtlamtlinlo minung bawmhnak ca ahhin bu kip nih fund zong an kawl tawn i, cozah zong nih biatak tein budget hi a suaisam tawn. Hi bantukin, a lamkip in, pumtlamtlinglo mi cu bawmh an zuam hna: lam le sul an remh, inn le lo an remh, pawng le kamh an remh i umkal cawlcanghnak zong an fawiter deuh ve.
Kannih Laimi mibu chung bal ah, cu bantuk khuaruah khawhnak hi a um tuk rih lo. A um tuk rih lo ka ti tikah, a um hrimhrim lo ka tinak a si lo. A um ve ko nain cuti ngaingai in cawn awk le purhdah awkin a um tuk lemlo hei tinak. Aruang cu, mipi nih kanmah lungput le khuaruahnak ruangah minu/mipa khi mi tlamtlinglo dirhmun ah kan dir ter timi khi kan pom kho tuk rih lai lo, tiah ka ruah. Tuan i kan langhter cang mi Khrihfa zumhnak nih a kalpi mi khuaruahnak (Christian model of disability) hi fak tuk a pom rih mi kan si tikah, caan tampi ahcun mi tlamtlinglo dirhmun ah a dir mi hna hi zaangfak cu an si ko. Tahchunhnak ah, heh tiah thlacam law na dam ko lai tiah kan timi hna khi heh tiah an cam ve ttung nain an dam lo tikah, Pathian nih dan a ka tat ko ti zong an i ruat kho. Khi nih khin, mibu chungah i teltum lo ding zong in khua a ruahter tawn hna i hawi sin zong ah i teltum loin i an i pheo tawn. Chungkhar zong nih hawi sinin teltum tibantuk cu an duhpiak tawn hna lo. Cucu, social exclusion timi zong cu a si.
𝗛𝗶 𝗿𝘂𝗮𝗵𝗻𝗮𝗸 𝗸𝗮𝗻 𝗻𝗴𝗲𝗶𝗵 𝗺𝗶 𝗽𝗮𝘄𝗹 𝗻𝗶𝗵 𝗵𝗶𝗻 𝗽𝘂𝗺𝗽𝗮𝗸 𝘇𝗲𝗶𝘁𝗶𝗻 𝗮 𝗵𝗻𝘂𝗿𝘀𝗮𝘄𝗻 𝗵𝗻𝗮?
Tlangtar bantuk in a cung i biahalnak chiah mi hi lehnak tampi a ngei kho mi biahalnak a si. Aruang cu ruahnak, hmuhtonnak, intuarnak le teptuarnak lei he aa pehtlai mi kongkau ah biahalnak a tuah caah a si. Cu tikah, ruah chih a hau mi cu pumpak ziaza le dirhmun (individual personality and traits) hi an si. Asinain, cu ruah chih bu zong ah hi kan ruahnak pawl nih hin fak ngaingai le chiakhaa ngai in a hnursawn tawn ko hna.
Pumpak ziaza le dirhmun aa dan cio caah, acheu cu zeitlukin kan nihsawh hna, zei kan rel lo hna le, an nawl kan cawn hna i an kong kan ceih hna zongah, aa in kho ngaingai mi an um ko. Acheu cu aa in kho lo bak mi zong an ve um ko. Asinain, tutan ahhin, an hmuhtonnak pawl hi a tlangpi in chimrel le zoh zong ka duh.
A pakhatnak ah, an takpum dirhmun (physical condition) cungah lungtlinlonak le ningzahnak tamtuk a tuar ter hna. Ka kutke, ka muihmai, ka takpum a tlamtlin lo ruangah nihsawh le zawmhteih ka si ti ruangah hawi sinah a chuak lang duh lomi, pumtlamtlinglo minung kan tam tuk. Cun, an tuah khawh ko hnga ding, an ti khawh ko hnga ding mi thil cungah mah le mah bochannak le zumhnak a ngeih ter kho hna lo. Hi ruang ahhin an duh mi le an herh mi thil zong caan tampi ahcun an tuah kho tawn lo i, cu nih cun, caan sinah, fak deuh in mi tlamtlinglo an sinak zong a chap lengmang tawn.
A pahnihnak ah, an khuaruah ning, an hmuhning le an lungthin dirhmun cungah (emotional and mental condition) fek tein a dir ter kho tawn hna lo. Fawi tein an lau tawn i fawi tein ttihphannak an ngei tawn. Hawi hlei zong in an ningzah pang i mibu lak le zapi lak cu chim lo, inn chungkhar hmanh ah duh herh mi paoh an chim an rel kho tawn lo, i a cheu caah cu bantuk duh herhnak chimrel le langhter khawhnak hmanh an ngei tawn lo.
Hi a cunglei a tlangpi pahnih langhter mi hi ttha tein hlathlai tthan ahcun zoh ding le cawn ding a tam tuk. Ahlei in kannih Laimi mibu, biaknak in zeipaoh a umkal pi mi mibu ca ko ahhin, fak deuh in khua kan ruah a hau. Umkal cawlcangh bawmhnak (physical support) cu kan tuah ngai cio ko nain, caan tampi ahcun lungthin le ruahnak lei bawmhnak (emotional le mental support) hi thlarau lei bawmhnak (spiritual support) rumro in kan ti chih caah, hma a kal kho tawn lo.
𝗭𝗲𝗶𝗱𝗮𝗵 𝗸𝗮𝗻 𝘁𝘂𝗮𝗵 𝗮 𝗵𝗲𝗿𝗵?
Zeidah kan tuah a herh timi kong ahhin, ruahnak hi chim ahcun a tampi ko. Ruahnak lawng a um i tuahsernak a um lomi cu pakpalawng pakhat a si ve ko. Pumtlamtlinglo minung kan bawmhnak khawhnak hna ding caah kan herh hmaisabik mi cu pumtlamtlinglo mi hna konglam le sining theihhngalh hi a si. Konglam le sining theihhngalh ti tikah, pumtlamtlinglo an sinak a ruang le an si ruangah an ton mi harsatnak theihhngalh lawng khi siloin, pumtlamtlinglo timi hi zeidah a si i, zeitindah kan bawmh khawh hna lai i kan dirpi hna lai, tinak zong khi a si chih (Australian Network on Disability, 2018).
Cucaah, pumpak in kan i thok a hau i, chungkhar in kan cawn a hau i, mibu in cozah tiang kan cawn i kan hngalhthiam a hau. Cuti lo ahcun, pumtlamtlinglo mi minung hi Laimi mibu chungah nihsawh, serhsat, zeirello le philh lengmang an si ko lai.
Tutan ahhin, bawmhnak caah kan tuah khawh hnga mi thil tampi chungin, a herh ngaingai ko tiah hlathlainak (research) nih a langhter mi deuh lawng ka langhter hna lai.
A pakhatnak ah, zeibantuk minung an si ah minung an si ve timi an man le covo (rights and value) upat le ttihzah piak i zuam hna usih.
A pahnihnak ah, mihrut minga, mi tlamtling lo an si tiloin, anmah tein biakhiahnak le duhthimnak zong ngeihter ve hna usih.
A pathumnak ah, mibu chung an tlawnlennak ah ttha tein chawn bia hna usih; nehsawh capo le nawl cawng loin, tlumtla tein an umkal khawhnak ding zuam pi hna usih.
A palinak ah, pumtlamtlinglo caah biatak tein le teima ngai in cawlcang in dirpi hna usih (advocacy).
A panganak ah, kan mibu cozah le bu ngan sinah, pumtlamtling lo pawl dirpi hna usih. Cozah ttha tein a sersiam i a ngei mi hmunhma le ram hna ahcun, pum tlamtlinglo aiawh in mipi nih heh tiah cozah cu khuakhan ter ding i zuam ding. Khuate lei deuh ahcun kan biaknak kip le kan biakinn/bu cio ah pumtlamtlinglo zohkhenhnak le cehkennak hi dirpi usih.
Cozah nih, lam le sul lei he, thil le ri lei he, sii le ai lei he, a lamkip in a bawmh khawh hna. A biapi bik cu tangka thazaang lei a si, i cu zong cu cozah nih a bawmh khawh mi hna a si. Ram ttha hna ahcun cozah nih a lamkip in a bawmh hna. Cun, biaknak lei zong nih tangka thazaang tibantuk le pumpe rianttuan tibantuk zong in a bawmh khawh hna.
Cun, pumtlamtlinglo kongkau hi kan mibu chungah kan chimceih le kan i ruah lengmang a herh. Cucu, pumtlamtlinglo mi kong heh chimceih ti siloin, pumtlamtlinglo caah zeitindah thil kan tthat ter lai i kan mersan khawh lai ti tu kha, cattial tu duhnak cu a si deuh.
𝗕𝗶𝗮𝗱𝗼𝗻𝗴𝗵𝗻𝗮𝗸:
Laimi hi mibu hmete kan sinain, thil thei ngai le thil ti kho ngai kan si. Vawlei phung bang, caan tampi ahcun kan theih mi nakin kan theih lomi hi a tam deuh tawn. Cucaah cun, cawnnak hi an biapi. Tutan hi cabia ka ttialmi hi Laimi kan dirhmun ka sawinak a si lo, a sawimi ka lawh sual cun ka cattial a tlamtling deuh rih lonak tinak a si hnga.
Pumpak in ka duh bik mi cu pumtlamtlinglonak kan hmuh cuanh ning le kan theihhngalh ning hi kau deuh ve seh, ti khi a si ko. Kut le ke a chambau mi lawng khi pumtlamtlinglo mi an si lo – lamkip le phunkip in pumtlamtlinlonak hi hmuhtonnak khawh a si ko, ti zong hi langhter ka duh mi a si.
Kannih Laimi cu ttha tein, phung le phai he a umkal mi zong kan si, ning le cang a uar mi kan si, lam le sul a ngei mi kan si ve caah, kan phung le phai, kan lam le sul hna le kan ning le cang hna nih pumtlamtlinglo lomi hna kan cuanh ning hi, thlen ding ah a dawnkham sual maw, ti zoh chih pah zong hi ka duhnak cu a si. Kan zumhnak nih a fenh chih ngaingai cang mi khuaruahnak – pumtlamtlinlonak ‘ Pathian dantatnak in’ or ‘Pathian kawh auhnak’ or ‘Pathian hneksaknak’ in kan hmuh rih ko mi hi a dik ngaingai tak ko maw? A si ngai taktak ko maw? Fak deuh in khua kan ruah a hau.
𝗖𝗵𝗲𝗿𝗵𝗰𝗵𝗮𝗻:
1. Australian Federation of Disability Organisations. (2021). Social Model Of Disability | Australian Federation of Disability Organisations. Retrieved from AFDO website: https://www.afdo.org.au/social-model-of-disability/…
2. Australian Network of Disability. (2021). What is disability? types of disability. Retrieved from www.and.org.au website: https://www.and.org.au/pages/what-is-a-disability.html…
3. Australian Network on Disability. (2018). Disability etiquette. Retrieved from And.org.au website: https://www.and.org.au/pages/etiquette.html
4. Disability Australia Hub. (2021). Medical model of disability. Retrieved from DAH website: https://www.disabilityaustraliahub.com.au/disability/
5. McNair, J., & Rhodes, B. (2019). Towards a Christian Model of Disability. Journal of the Christian Institute on Disability, 8(1), 11–36. Retrieved from https://journal.joniandfriends.org/index…/…/article/view/183
6. The Australian National University. (2000). Different types of disabilities. Retrieved from Anu.edu.au website: https://services.anu.edu.au/…/different-types-of-disabiliti…
7. World Health Organisation. (2020). Disability. Retrieved from www.who.int website: https://www.who.int/health-topics/disability
