"A Kuaimi: Zudur Nun"
 |
| Credit: AnimatedImages.org |
“Mihrut!!!”
‘Kalung’ e ‘kaleng’ tiah, zaan tlai hnu i a khing in a khing mi; lung hnari simi, bel le kheng tengh thawng le, cumh thawng le den thawng nih cun, inn cu a hninh in in a hninh dih i, a tur in a tur ter. Zelṭuang zong, puai zawh lamnak inn bang, ke tengh thawng nih cun ‘tur-tur’ cun a den i a cumh len ve. Aa si-vua mi hna nupa aukhuan thawng cu innpa inn lam tiang a vun aukhuang. A daimi zaan nih cun, mi hnakhaw chung i biathli chimh bang khin, cu thawng le pang vialte cu innpa sin zongah a phuan dih ve.
Zaan a tlai ngaingai cang. Hakha suimilam ukning in rel ahcun ho paoh an ih caan le an daih caan khi a si cang, zaan suimilam 11 hrawng. Ihkhun pakhat cung i a zauṭi mi, sinak pakhat aa hrawm mi; zapi le Pathian hmai i ‘ka sifah, ka harsat le ka chambau zongah…’ hi ka va, ka nupi hi ka dawt zungzal lai, tiah bia aa rak kam veve mi nupa cu, an bia alnak ruangah a hlio in an hlio ko cang. An thinhunnak nih an lungthin le ruahnak fak tukin a hlat cang hna ruangah, innchung khat rumro i a um ṭi ko mi nuva, an i aukhuan hnawhnak le an sik an i caknak thawngpang cu, a dai i a tlai chin lengmang zaan mui tangah cun a hung chia chin lengmang i a hung thang chin thluahmah.
“Mihrut!!! Ka that lawlaw ca! Ka nawng!” tiah an nu cu a vio in a hung vio. Lek-ṭhik mei ceu muisam hmanh hmu loin, meifung nih a ceuh mi inn chung cu, a muih in a mui ko. An mui le hmai hmanh ttha tthi in an i hmu kho lo. An rak i um ka i, an pahnih mit tonh tein an i zoh i, “Ka va; ka nupi,” si dingah ka cohlan an rak i tinak cu, atu ahcun, mitsen sen in a zohnak le bia chia chia, bia kha kha in i tinak nih a hun rawlh dih cikcek ko cang. Cu ko nih cun, an inn chung cu a muihter chinchin.
“Nangmah minu hi an lem cang,” tiah fak nawn in an pa cu a hung au i, an nu cu ‘thleeek’ tiah a hmai ahcun a vun bengh.
Minu mitthli an luang. A thinhunnak a ngan chinchin. Minu cu zeimawzat caan chung cu a dai ziar. A hmai a hit. A hna a khing. Cun, cu chikhat caan chungah cun khua tampi a ruat manh. Amah le mah cu zeiruang ahdah hi bantuk va ṭha lo ngece hi ka rak vat hnga tiah a lungthli cun, a ngaihchiat lung le a thinhun lung in khua tampi a ruat sawk. Tlawmpal, a hnu deuh i a fah a vun theih ahkhin, “Kanu! A ka bengh taktak hi…Bator pa! Uico! Rimnam pa nih a ka bengh taktak hi!!!” tiah nguingui thlak in a ṭap, i ai hram len.
An nuva an i siknak nih fak tukin a lau ter mi an fanu, kum ruk fai nu ngakchia te cu, a nu orh-lei ban cu i tlaih in a ṭap chih len ve. Ngakchia daang ring hrat cu—a nu nak hmanh in a ṭah aw thawng cu a thang deuh suaumau.
“Zaan le mui ah zeihme nan i buaipi le nan i sik hoi? Sachia nuva ti awk hin!!” tiah luri simi an thawngpang nih a hei ṭhangh ve mi an nutar cu a hung au ve. A kumkhua nih a dirpi huaha ti lomi le a ruhkhua thazaang zong nih an thlopbil huaha ve ti lomi an nutar cu, duhsah hnguarsam ngai khin a ihkhun cung cun a hung tho i, nuva hna cu a vun fuh hna.
Cu ahcun mipa nih cun an nu cu a thawh i, “Nangmah minu hi na holh tamtuk, na chimrel tamtuk…dai zirziar tein um law naa fai deuh lai. A ni nichiar rumro i cuti zai le khuan lengmang cu dangah…” tiah a hun ti luklak ahkhin...
Minu nih cun, “Zah hngal lo pa! Mah hngal lo, ngaikuang! Zeitin hme dai zirziar te cun um kho seh na ka ti? Na zudin le na sa ei le—fa na ngeih cang hi naa hngal lo maw? Zaanlei chiar phe-kah lawnglawng rianh—a um cia le tuah sa lawng puar ko in i ei…Mah sapawleih cawknak rumro hmanh i ngeih lo i, a thli in thingkuang tangka fir lengmang…Ka va maw na si mifir hme?” tiah a hun leh rulmal ve.
Cu ahcun an nutar zong cu an hmai ahcun a hung dir ve. Ṭihphannak le launak he a khat i, nguingui thlak in a ṭapmi ngakchianu cu a hei dirpi i, “Manu, ngam cang.” tiah a hei hnemh pah. Ngakchianu hnemh can i a lu a muai pah ahkhin, mipa cu a hei thawh i, “Molh tum pi! Nupi hi vuak awk ah maw na ṭhit? Holh hlah seh ring hlah seh tin na duh ahcun ding ve hlah ca, ei ve hlah ca, zu ve hlah law tawng ve hlah ca! Atu ahhin saram rumro hmanh na tluk ṭung lo! Phe-kah le khing-kah rumro in chunni tlak i, ei caan le ih caan lawng i inn hlam…A beibaham loin nupi hna cu na hei vuak ngam rih? Na ningzak lo maw?” tiah an nutar nih cun mi fanu cu a hun dirpi ve.
“Dai zirziar te cun va it ko. Mi kong ah naa thlak,” tiah leklak vun aw hrang ngai in mipa nih cu a nu cu a hun leh tur ve.
“Aaa! Ka hnabei kuak mei dongh in na dong chin lengmang! Ngakchia zong na si ti loh! Nan karah fa zong a um cang. Hiti rumro in na um ahcun zeitin hme a si khawh lai? Nangmah ca lawng ruat hlah ca. Na fa ca zong ta na ruah ve.” tiah an nutar nih cun a hun sikcak chin ve.
A tlai i a daimi zaan, siseh, muihnak nih fak piin a tuam mi zaan dai tang ahcun minu le mipa cu hmai tonh in an dir ṭi. Asinain, an rak i ton ka, i ṭhit-umh dingah pastor hmai i, i lawm ngai le i nuam ngai in, pakhat le pakhat i sunhsak in an dir rak ṭi bantuk in si ti loin, huatnak, remlonak, fihnak le thinhunnak he an dir cang. An ke hram ahcun, bel le kheng tengh cang mi nih a zawi khawh ti lomi tihang le mama pe rual cu a ṭio in an ṭio i, a dil bak in an i dil ve.
Ik kirmar le ha cukmak in a ṭap luaimai ko mi minu nih cun, “Kanu, kan i ṭhen ko lai. Asi kho hrimhrim bak ti lo! Aduh ning paoh in a kan tuahto le ka ing kho cawk ti lo,” tiah a lungtuarnak le a lung chung ummi bia vialte cu a mitthli le hnapduk he cun a hun chak dih hna. A orh-lei kut cun a biang cu a hun dawmh pah. Minu le mipa hi an si an i ca; an pahnih in an thin a hung i an thin a lin. Asinain, an pahnih in an tuar in lomi—minu lawng nih a tuar in mi cu hihi a si: Minu cu a taksa zong a fak, a ruahnak le lung zongin a fak. A ngaingai ti ahcun minu hi mi lungsau a si. Siseh, an pa lungtawinak le hruhnak nih khulrang in thil a lehrulh caah, minu sinah fahnak tampi a chuahter manh cang.
“A tlai cang hih! Na aw ṭhum. Innpa nih a kan theih lai,” tiah an nutar nih cun nem ngai in minu cu a hun cak sawk ve. Mipa zong cu, “A rannak in it!” a hei ti ve.
Asinain, cu an nutar bia nih cun minu le mipa karah zeihmanh a tuah khawh mi a um lo. Zeithil hmanh a nemter kho deuh hlei lo i, a daihter kho deuh hlei lo.
Mipa nih cun, “I ṭhen usih na ti ahcun, ka fanu ka pe!” tiah a hun hro pah cun, an fanu cu a ban in a dawh riangmang i, a hnu lei ahcun a dir ter.
Ngakchia nu cu amah a pa lila simi, ṭihnak in a khat cang. A thin a phang. A lung a vaivuan. Umnak a hngal lo. Asi khawh chungin aa zuam i a nu sinah kal aa zuam. Asinain, a pa nih ‘vuk’ tiah a hun thik len i, “Na nu sinah cun zei na tuah lai?” tiah ro nawn in a hun rak.
‘Arpi fa dawt le sunghno nu fa dawt’ ti bang khin, cu caan ahcun minu cu thih a ngamh. “A nangmah uico pa! Atu hnu ahcun ‘ka fanu’ na hei ti ngam ti? A rawl kaa khat hmanh tuh lo bal ṭung lo ah! Na zei in dah na cawm lai? A pawn leh lam in na pawn dah lo ah!” tiah a hun ti pah khin, a hlirh ina hun i hlirh; minu nih cun a fanu cu a ban in a hei dawh ve. Cuticun, an pahnih chung chuak lila an fanu cu, anmah pahnih i siknak ruangah cun cheu dih le bauh dih an i tim. A ngaingai ti ahcun mipa nih, a fanu cung i hi bantuk tuahsernak hi a ngeih ngam ding a si lo. ‘Pa te le uico’.
“Thlah!” “Thlah kan ti cu!” tiah mipa nih minu cu a vun rak len.
“Zah hngal lo. Naisai. Uico pa, ka fa ka pe! Keimah paw chung chuak fa a si!” tiah minu nih a ṭah bu cun a hei dir awnh chih ve. Cuticun, sau ngai an buai.
An nutar nih cun, “Molh tum pi, ngakchia a thin na phan ter! Lungzawtnak hna na ngeih ter lai. Thlah ko!” a hun ti luklak ahkhin, minu cu mipa nih cun, “An lem cang!” a hun ti pah khin, a biang ahcun fak lak tein vuikhat a hei bengh nolh. Cun, tlu lakin zelṭuang cung ahcun a hei nam.
Tuan deuh i mitthli le hnapduk he a simi minu cu, atu ahcun thi le hnai he zong aa ciah hoi cang. Ngakchia nu cu a thinphannak nih fak chin lengmang in a ṭah ter. Minu bal cu, a tuarmi fahnak he zelṭuang cungah cun a kui in aa kui. A kual in aa kual. A vio i a ai chih len.
“Mihrut, hrut ṭha lo!” tiah an nutar nih mipa cu heh tiah a hei bengh chih ve. Nain, mipa nih aa phet tha a si lo. Cucaan ahcun innpa zong khulrang an ra chuak cio.
“Zeidah cang?” tiah upa pakhat nih a vun hal hna.
Pa pathum li hrawng an i bawm i mipa cu an hun tlaih. A fanu cu a nu sinah a hei zam hngap.
“Ka thlah uh!”
“Ai, kadua, mi lai upa pi hiti rumro cun a si thiam lai lo. Dai tein um rih,” tiah upa pakhat nih cun a hun sik.
“Mi inn chungkhar kongah zeiruang ah nan i thlak ngam ve?” tiah mipa nih cun a hun au hnawh hna, a hun i thik, a hun i hro cer len. A bia hmanh a dih hlanah zelṭuang ah an tengh buk. “Nan inn chungkhar kongah i thlak hna hlah seh ti na kan duh ahcun dai tein um. A tlai cang hih,” tiah upa pakhat nih cun a hun cak ṭhan ve.
Fak ngai in vuak a tong mi minu cu duhsah in an hun thawh. A thi le hnai cu puan cun an hun hnawh piak. Cu hnu ah ihnak khan ah an luhpi, i an dinhter. A fanu nih cun a mitthli he cun, a nu hnulei cun a hun zulhdawi colh ve.
“Zei kan ti hnga kadua, vei, atu cu a tlai zong a tlai cang caah ngol ko cang uh…Khi ti rumro in nan nu hna fak tukin na vuak khi—a chung thilri zong a ṭhihkheih khawh mi dawh a si cuh.” tiah upa pakhat nih cun mipa cu a hun cak, i an i siknak zong ngolter dingah a hun nawl chih.
Asinain, mipa cu a lung a khong ṭheo rih. Keimah nawl a si. Pa bik ka si. Ka duh mi paoh ka tuah ko lai. Mi inn chungkhar kong ah i thlak tuk hlah uh, ti phun khin, a um mei i, innpa zong cu a ṭhawl dih hna.
Hi lio caan ahhin minu cu khua tampi a ruat. An pa nih a vuak ning a ruah ah a lungfah a celh hrimhrim lo. An i ton ka, an i um lai, an i um ka hrawnghrang i an pa ziaza a ruah ah le atu hnu an pa ziaza a ruah ah, a lungthin fah a celh in a celh lo. An dawr ngeihchunh te—amah nih a hngah lio le an pa nih a hngah lio aa dan ning a ruah ko hrimhrim ah, a thin zong a hung, a ngaih zong a chia, i, i chirnak nganpi he a khat. A ihkhun cung cun, “A nangmah bantuk va le va lo hi, a rannak in kan i ṭhen lai. Tuzan pin hrimhrim in ka va na si ti lo. Kan inn in chuak,” tiah a hung au len.
“Ka hniang, dai tein it ko cang. A tlai cang hih,” tiah an nutar nih cun a hun hnemh.
Innpi lei cun, mipa nih cun, “Krrr! Ka thah tak lai e…dai cang,” a hun ti bei rih.
*** **** ***
Dei lei suimilan pahnih hrawng a hung a si cang. Minu ṭah thawng le hnapdi hrawh thawng cu an dai rih lo. An fanu bal thu hlulh in aa hngilh cang. An nutar zong aa hngilh cang. Asinain, minu le mipa bal cu an lung a thi i, an nun a kuai cang caah i hngilh kho loin an um.
Minu cu a va he ṭhen ding lawng khua a ruat ko cang. A va he hmun dangdang ve i um ding lawng khua a ruat ko cang. A va he zeitik hmanh ah i chawnh ti lo ding lawng khua a ruat ko cang. A va loin um lawnglawng hi a saduhthah a si ko cang.
Zaan kih a zual. Mipa zong cu a zuritnak cun a hung fim deuh thluahmah ve. A orh-lei kut cu a cal cungah aa chuanh pah khin, khuaza za cu a hun ruat supsap pah ve. Asinain, keimah ka palh ko; kan nu hi ngaihthiam ka hal lai, timi ruahnak le tuaknak tiang taktak bal cu a phan lo. A ih hmun cun, ‘sapawleih’ kuak bul cu khu cut in a hei pak pah len.
Minu nih an pa bia a al zaan; mipa nih an nu fak ngai a velh zaan ahhin—a vuikhatnak, chungkhar dawtnak, zumhnak, bochannak, cohlannak le upat ttihzahnak cu ping lo pang lo ah an kuai i an ṭio dih caan a hung si.
Hi zaan i, ngaihchiatnak, nganfahnak, thinhunnak, thinlinhnak, ingpuannak le intuarnak he, a ihkhun cungah a zau huahmah mi minu cu, a thaizing ahcun, an pa cung i a lungfahnak, an pa a vat mi ruang i aa chirnak le aa ngaihchihnak, le an pa mithmai unhnak ziaza le lungput he a tho cang lai.
Cu bang cun, hi zaan i, zurit bu, lungmawng bu, zei pipa theih lo bu i, an nu a sivel mi, an nu a cum in a deng mi; an nu lawng hlah, bel le kheng zong a deng i a teng len mi mipa zong hi, a thaizing ahcun, an nu fak tukin a velh ruang i i phuhrunnak, i ngaichihnak; le bel le kheng, zei a sual lomi a den khawnnak hna ruang i, a ningzahnak mithmai he a tho ve cang lai…
*** *** ***
A thaizing cu khua a hung dei. Zaan le mui cu an lo i an ṭio dih cang. Asinain, muihnak nih a riah taak mi hma le rung cu taksa, thinlung le ruahnak ah an hung camcin. Rungtlang hrawng in ni cu tlang hur in ceu ko hmanh seh, nun cu a mui thotho rih.
Suimilam pakua hrawng ahcun mipa cu, zaan i a den a khaw mi bel le kheng rual he inn lengah cun ‘kaṭung’ e ‘keṭeng’ tiah sobul he so a ser len ko cang. A keh-lei kut nih bel le kheng cu a tlaih, a orh-lei kut nih sobul cu fek ṭhup in a tlaih ve, a ka nih sapawleih cu aa dawp ve, nain a lung le thin le ruahnak ah zeibantuk tuarnak le ruahnak dah a ngeih ti cu hngalh khawh a si lo. Asinain, a umtu ziaza zoh tikah, zeihmanh palhnak a tuah lomi—palhnak a remh mi bantuk muihmai he khin zia thiam aa cuh mi khi a lo.
Minu zong cu, a ihkhun cung cun, a va nih a hmuh rih lomi a taksa cung hma le rung le; a va nih zeitluk in a kawl zong i a hmuh hnga lomi a chunglei a in tuarnak vialte, a ngaihchiatnak, a thinhunnak…le aa fahsaknak vialte he cun a hung tho ve.
Mipa nih cun, kan nu hi ka chawn hnga maw tiah zeimaw caan cu aa ti dung ta duak nain, um ko seh tiah a chawn thai lo i, a keng a hei chit. Asinain, minu nih cun, kan pa nih a duh zatzat in ka chawn seh ka let nem lai lo, tiah a lung hnu a chit khanh ve. Cu ni cu inn tang khat i mi lo mah lo an hun caan ni a si.
Hi thil vialte, hawi le kom i dawtnak ruang i din mi zu kaa khat in, ei lai le ih lai zudin cu ngandamnak ca a ṭha timi zu hraikhaat in aa thok i, nihin ni ahcun ‘a thiang hlim mi ṭhitumhnak’ buarnak nun ziaza zuthawl tiangah a hun cang, cang.
Mipa zu teh teh khat: mipa lawmhnak; minu lungnuamh lonak
Mipa zuhrai hrai khat: mipa lungthawhnak; minu ngaihchiatnak
Mipa zuthawl thawl khat: mipa huainak; minu nun kuainak…
Hi ni thok hin an i dawtnak a zor. An i zumhnak a fek ti lo. An i tlaihchannak a thi. An i hlamnak a bau. An i zawnruahnak a tlawm chin lengmang. An i upatnak le ttihzahnak a um ti lo. ‘Mi lo mah lo’ an cang len sual hrimhrim…
Hihi: A Kuaimi: Zudur Nun—mipa nih minu a rel ter mi, a hmuhtonter mi cu a si.
