Kei le Lai Miphun Pi Ni

Kei le Lai Miphun Pi Ni
Lungfim Ni Nikhat Nih A Fimtawlmi Tuanbia...

Credit: We Are One In Chin

Mah hlan vialte, a luancia kum zeimawzet chung cu--ka rak ngakchiat rih caah maw si hnga--Chin Miphun Ni sunhsaknak,  uhttanhnak lungthin le ruahnak tibantuk hna hi ka rak ngei lem lo. Atu tiangin, kum 2005 in kum 2009 tiang, Hakha i 'Chin-Amio-Taneh' timi ka rak zawh mi hna hi kaa cin dih hna. Tukum 2016 ahhin kum 19 ka si. Cuti asi bu ah, a thluam thlam in cun fiang ngai in kaa cinken khawh rih hna. Tahchunhnak ah, Hakha 'Wun-Tua-Mawng' certual a car ngerngor ning, leiphit lak le nisen lakah ka rak vahvai ning tibantuk pawl khi mitthlam in ka hei cuanh khawh pah ttheo rih. Asi nain, zei lungput le ruahnak he dah ka rak zawh ve hna ti bal cu ka philh. A ruah awk hrim ka hngal ti lo.

2009 kum dongh lai hngacha ah Malay ka phan. Cuticun, Malay ahcun kumpi kum 3 reng loin ka um. Cu chung ahcun 'Chin National Day' timi hi vuikhat in ka ton nolh. Cu ahcun kum 14-15 vuava hrawng ka si. Cu zong ahcun, miphun dawtnak le tlaihchannak hi ka lung le thluak ah an nung maw nung lo tiah vun  i purhdah awkah kaa harh ngaingai rih. Ka ti na cha cun, cu 'Chin National Day' ni i ka tuahto mi ka ton mi thil hna cu cu zeimaw cun kaa cinken khawh ttheo rih hna: pumpululh chuih zoh; paih bual zoh tibantuk in ni ka rak hman mi kong cu tlawmte in, tutiangah kaa cinken khawh rih. Asinain, zei lungthin put le zei ruahnak he dah ka rak hman timi bal cu ka philh ngece bak hoi.

Ka biahram ah ka langhter cang bang, kum 2016 ahhin kum 19 ka si. Australia ah ka umnak a kum 3nk (a kum in cun kum 3nk--kum 2 thla 8 hrawng) a si. Cu le, tutan hi "Avui 68nk Lai Miphun Pi Ni" ni a si. Tutan he hin, Australia ram ah, 'Chin National Day' avui 2nk ka hman zong a hung si fawn. I tutan bal cu ka lung a ka tuaimi thil tete an um pah. Cuticun, ruah lo piin, vun i tthanghnak--launak he aa cawh pah thulh mi tthanghnak--phunphai nih hin ka sica sehlaw a dawh... Cu kong cu tlawm tein cariahtaak phun in ttial ka duh:

1. Australia ram ka phanh hnu ahhin, Laitlang lei ka ngaih ruangah le ka philh khawh lo ruangah, Laica tein ka cattial mi a karh. Amahbelte, Laitlang ka um lioah, laica in ttial cu chim hlah; a rel hmanh ka rel bal lo! Cuti laica he pehtlaihnak hram ka hun sih tikah ka chung ahhin 'miphun dawtnak' timi hngalhnak silole ruahnak hi hmunhma lak dawh-dang a lo. 'Miphun Pi Ni' a sunlawinak hi a thar in ka hmuh ka ti ko lai ta. Cucu, hitihin a si: "Ka ram, ka miphun, keimah nih ka uhttanh lo le ka sunhsak lo ah, ho ni dah aka sunhsak piak in aka uhttanh piak lai? Lehnak--Keimah nih ka uhttanh in ka sunhsak hmaisa lo ahcun, ho nu ho pa nih, cu a sunlawinak le a biapitnak cu an hmu ruam hnga lo!" timi mah le mah bia i halnak hi chunglei ah biatak tein nun hram aa thok. Cun, fak deuh in khua ka hun ruah rih mi cu ~ A biapi lomi le a sunglawi lomi thil ihrawm cu ho nih dah aduh?!" tihi a si. Cu nih cun, ka ram le ka miphun hi ka uhttanh in ka sunhsak awk a si," timi lungput le khuaruahnak khi ka nun ah a hun dir tter ve.

2. Hika ramdang hmunhma i umkhuarnak ah ai ningcang cang mi kan ule naule pawl ka zoh hna ah, a luancia keimah ka rak sinak nih aka hamh tthan ruangmang. Zeicahtiah, hika ram tthangmi kan nau le nih, kan Lai Miphun Pi Ni a sunlawinak le uhttanh awk a sinak hi, zei sawmpa i an rel lo ning ka hmuh. Nihin ah bia a leng, kan nau le sinin. "Mah bantuk National Day pi cu! A 'boring' tuk an ti. Ka tuk a sum pah. 'Boring' nan theih lo sual ah--, 'boring' ticu a nuam lo tuk, a fil nenui tuk ti kha a si ko. Sihmanhsehlaw, 'Chin National Day' timi hi puai zawh sawhsawh ni asi lo zia le puai zawh sawhsawh ni he aa dan zia hi an thei ve lo i si men lai. Cu nih cun a langhter timi cu na hngalh ve lai ka zumh! Cucaah, nihin cu tlawm tein ka ngaihchia, nain fak piin ka thinphang. Hmailei caan kong ka ruah hrimhrim ah ka thinphan a zual. Ka ning zong zak cia.

3. Nu le pa cheukhat, u le nau cheukhat, rianttuan ngol loin; cu nikhat caan chungte (nikhat pi chung hmanh si lo--sml 3-4 chungte) hmanh ul loin rian le khai ah aa beng mi an um. Cu nih cun fak piin ka ngaih a ka chiat ter, i, fak piin ka thin a ka phan ter, i, fak piin ka ning a ka zahter. Miphun tamnak ah, miphun hmete kan sinak le, fawi tein mi keneh zulh in a tlau kho ding kan sinak hi an ruat bak lo, tiah ka hmuh. Hi hna hlei ah: Fak piin ka thin a hung! 'Chin National Day' hi zudin puai ah a ruat rihmi nu le pa, le ule nau zong an um tho rih. Cucu, mah le mah i mualphohnak ka ti. Australia National Day an ti; rian cu chim hlah! Dawr hmanh an khar dih. Chin National Day kan ti; sml 3-4 chungte rian ngoltaa duak le zu ulh hmanh kan tuah kho lo. Cangai sir vak, fale sir vak timi nih, tutiangin, kan miphun a cinan rih ding mi hi ka ruah ah ka lungsi kho hrim lo. Hi kongah ahlei in ka lungfak, ka lungre a thei, i ka thla a duk deuhdeuh. Hi kongah zei ka tuah khawh hnga tihi keimah le keimah cu kaa hal sek ve nain, a nganbik mi lehnak cu ruahnak phun dang ngai a si --keimah pumpak tu i biatak ning ko ning ti dah lo hi cu, a fawi lo. Hi pin hlei zeihmanh ka tuah khawh mi a um lo. Hawi hei chimhcawnpiak ding ahcun, kum 19 minung bia cu an ngaingai hnga maw? Bia an nung loh!

Chin Natioanal Day ni ahhin, zeiti caan kan va hman cio le kan va ruah cio cu ka hngal lo. Ka thih hlan lo zong ka hngal kho cawk fawn hna lai lo. Asinain, keimah, ka chungte i a nungmi thil sining kong bal cu ka hngalh khawh. I ka thih hlan lo ka philh ve ti lai lo. Ka caah, "Chin National Day" timi hi miphun pakhat kan sinak--kan holh, kan hla, kan tuanbia, kan nunphung, kan thil thuam le kan dirhmun--chung/cungah mah le mah i hmuhnak kan ngeih ni asi tiin ka hmuh. Hi biatlang he tahchunh ka duh mi a um. Cucu: "Miphun dang nih, Chin National Day hi, a kan hmuhtheih piak ve awkah ttuanvo kan ngei" tiah aa ruat mi ruahnak a ngei mi pawl he tahchun ka duh. Kanmah kan tuanbia lila hmanh i kanmah le kanmah kan i hmuh lo ahcun, miphun dang nih cun a kan hmuhnak ding a um lo. Hmuh lo sual tu caah a pah in a kan pah lai!

Ka biadonghnak ah, khuaza ramkip ummi Lai tefa nau hna, biacah kaan duh hna. Miphun timi cu i funtomnak, ttantinak, kalttinak, i hawikomhnak...tbk hna nih a thuamh mi a si. Miphun dawtnak timi cu mah le mah i hngalhnak, mah le mah i philh lonak tbk nih a fehter mi a si. Miphun Pi Ni Sunlawihnak timi cu tletle buabua i zu he lungmit maw buin lam le kui nih khan si loin, fim khur te i mah tuanbia cung/chung i, mah le mah i hmuhnak nih khan a dirpi mi a si. Cun, Chin National Day timi hi 'Zapi Zu Din Ni' ti kha a si lo. Cunak cun, Zapi Fim Lung tein Dirttinak Ni tu kha asi deuh awk a si. Kaa philh lo, kaan philh lai lo. I philh hlah! Ka philh ve hlah!

[20-02-2016--Avui 68nk Chin National Day diary. Ttial caan: 09: 5 pm--10:30; Lungfim ni nikhat nih a fimtawl mi tuanbia...]