“Nuhmei”
Sifah, canfah, harsatnak le chambaunak nih rek ṭhipṭhep tein a reh mi nuhmei cu, cak ngernger tete i, a ummi a fale rual he; dii cih, far thingphel kamh, tung nga-ruk he sakmi inn chungah, khuasa in, lei lung zuamcawh in an chai hma. An pa zuun a kiang—a thi cang mi an pa, a min lawng dah ti lo, chungkhar ca a thluachuah le zawnruahnak vialte; a hnak kar i a rak tenhmi vialte hna cu, an daihnak caan a sau ial cang. Ngaihciatnak le hlamnak zuun, sifah le canfah tuar-innak hna cu, minu nih a rawkmi nau pawi bangin aa pawi hna.
An pa loin an tleinak le anmah chan in an i channak caan cu a sau ko cang. Anmah lawngin an um; caan tampi cu an pa zuun ngai in an lungli a leng tawn.
A ṭil i a uai cang mi pangpar le car ngerngur piin a rawp cuahmah mi pangpar bantuk in, cak-car ngai i a ummi, thilchia hru fepfuap lawngte aa hruk aih mi ngakchia rual nih cun, “Kanu, kan paw ṭam,” an hun ti.
Der femfuam te i a ummi an nu, a takvun cuar zong a kor cang i, ‘nu’ a sinak muihmai hmanh, loh aa tim pah cang mi an nu nih cun, chun nitlak thi deng in, ngaidii an ṭhehmi phurh in ai hlawh mi ‘cian-ta-ka’ tlang khat te cu, an hrawl cung namte cu I lak riangmang in, i tia ceomo tein a cheu dih hnu ah, awrka hmanh di a riamh hnga lo ‘cian-ta-ka’ tlang pel cheu tete cu, a fale cu a phawtzamh duahmah hna. Sihmanhsehlaw, amah bel, a liah—liah khat te hmanh a tong lo. Asinain, a fale lunglawmhnak nih a lung a hmui ter khun.
“Kanu, hi bantuk eidin hi khoika ahhme na lak?” tiah fa upa nu nih, a thawtnam tlum cikcek in a dawp supmap hnu ah, a nu cu a vun hal i, “A thawt ning cu a!” timi bia hlei cu lunglawmh par ah a vun beh.
I lungsi ngang khin, “Hawi nih an ka pek,” tiah a fale cu a hei leh men hna. Asinain, sen viar le eng viar in ai sennak a mithmai le, lin henghung le ba kirmar in a tuarnak, a thadihnak le a thafahnak vialte kong bal cu kaa khat hmanh a chim lo. Sihmanhsehlaw, a fale caah a thaw khun mi hi, minu lihnak theitlai si loin, a dawtnak hna theipar tu a si. Cu dawtnak: ngeihchunh te hmanh, siang ngai in pek siannak.
An nu thaditnak le thabatnak muisam hmu loin, cu muisam i a theipar bal cu sunglawi ngai le i lunghmuih ngai in, a fale nih cun ngakchia kuttin tia ‘cian-ta-ka’ tlang pel te cu, an cilkhari tampi he an lemh chih. An lemh hnu zongah, a thawtnamnak vialte cu an philh kho lo.
Cuti nuam sup in an i pumh sutmat lio ahcun, an cung khuadawm cu, chikhat te ah a pon in an hung i pong. Ruahti muisam a leng deuhdeuh, khuadawm cu a hun chah chin deuhdeuh ve. Thli hrah zong a ṭhawng chinchin. An inn hnu lei banluang hnah zong, an i thui lennak ah, a kiak na, a tlek na ti cun ‘fio…fio’ cun thli cu a hung hrang. Cu lio ahcun a fa upa nu nih, “Kanu, hawi inn ah ka leng lai hih?” tiah a hun ti.
“Chuak hlah! Hong lut zok! Innka zong kha vun khar pah,” tiah cun a nu nih cun a hun au khanh colh ve.
“Ka leng ko lai,” tiah a fanu nih a vun hauh ṭhan.
“Lut kan ti ahcun rak lut law si ko! Chimh mi cu ngai law si ko.” tiah a hei au hnawh pah khin, a fanu cu a ban cun a hei dawh i, inn chunglei ahcun a luhpi. Innka cu a khar. Cu ahcun a fanu cu a ngaih a chia, i a ṭap. An nu nih cun a ngamnak dingah tiah, “Ka fale, ka pawng ahhin rak it ve uh hih…tuanbia kan chim hna lai,” tiah a hei ti hna, i cuticun a fale cu a keh orh ahcun an zau ve. Arpi nih a fale a thla tang ah a huh hna bang khin, a keh orh i a zau ve mi a fale he cun, daang-pher cung ahcun an i tuam dih. Fahnianglei pahnih nih, an nu ban cu, a keh orh cun an i tlaih. Khi tikah minu nih, a fale i ṭihphannak le thinphannak an ngeih cu a hngalh khawh.
“Tuksum mi le ṭihnung simi tuanbia cu kan chim hna lai lo awh?” a hei ti hna ahkhin a ban aa tlaih mi fahniang pahnih cu an i lungsi dawm, nain upa lei deuh a panh cang mi a fale bal nih kan chim ko an ti. Nain, a fahniangle zawnruah ah tuksum le ṭihnung simi tuanbia cu a chim hraw hna lo.
*** *** ***
Cuti tuanbia chimh in hmunkhat ah an i bualh ṭi lio ahcun ṭek cu ‘kuru-kere’ ti cun a hung tur, nimtlau cu ‘vikvek’ ti cun a lek, i ruahti cu ‘fur fur’ cun a hung tla. Ceu zung in a um ko mi khua cu, van khuadawm nak le ruahti nih cun a muih in an muihter.
An inn vampang cu thli nih cun ‘fio..fio’ cun a hun hranh. A pang cu var ngai ve kaw, thli hrah zong cu inn chung tiang a phan tawn. Atu le tu, thli fak deuh a hran paoh ah an innka kutka cu ‘karit-karet’ tiah a hung awn. Thlalang awngka in an hei hmuh khawh mi ruahti cu mitthli dor ngawngaw cu an si. Ṭek le nimtlau zong dai lo in an i chaih thluangthluan ve. Cu nih cun a fale cu thinphang in a chiah hna. A hniang lei le bang cu an ṭah lo lawng khi a si cang.
“Kanu, kan inn hi a rawk lai ma?” tiah thinphan tuk lung khin, a fanu hniang bik te nih cun a vun hal.
“Ka hniang a, cu bang khuaruah lo le ruah lo ding hna cu zeiah hme na ruah. Zeitin maw kan inn cu a rawh la le,” ti’n a hei leh hnu ahkhin, a fanu cu a ban a tlinhter i, cuticun a tuanbia chimh cu, cu a io mi le a vio mi ruahti le thlipi lak ahcun a peh ṭhan thotho. A fale nih cun, an thinphan lung cun an nu tuanbia cu biatak tein an ngai. Asinain, a bia lawng nih a zeitihmanh in an hna a phih khawh ti hna lo a theih caah, “Tho tuah u! Fangvoi kan raw tuah ne hna lai,” tiah a tuanbia chimh cu a baan i, coka lei ahcun a kalpi hna.
Fa upa nu cu tappi hram ahcun a ṭhu. Chemput aa tlaih pah, i cuticun mei cu a chem pah. An hrawl cung i fangvoi fo cu, fo sarih in a hun lak. Thing meikau mi cung ahcun an hun em hna. Fa upa nu cu mei chem le thing tih a tinak ah, manh lo ngai in a um. A hun changtu zong cu, atu le tu tein, fangvoi a lehthalnak ah manh lo ngai in, a um ve. Nain, fahniang le deuh pawl bal cu, an nu keh orh cun an ṭhu i, an rawh cuahmah mi fangvoi a hmin lai lawng cu an hngak.
Cuti manh lo ngai le, hngahhlang ngai in fangvoi an rawh lio ahcun, “Nute, mi inn ahcun rak leng law, rian hna an in fial chukcho hnga le, tuhi ruahpisur lak zongah maw na len na vah cang hnga…hiti ruahpisur lai ka hngalh ca dawh kan thlauh cuh,” tiah fa upa nu cu a hei ti.
Minu nih hin a fale hi a dawt tuk hringhran hna. An pa nih tuan tuk in a liam taak hna a hngalh ko, hawi an duh le hawi an herh zong a hngalh ko; cun a fale nih zeithil dah an duh le an tum ve timi zong a hngalh ko. Asinain, a sifah le a canfah ruangah a fale nih zeithil dah an duh le an herh mi a si zong a hal bal hna lo. Amah tu nih, aa zuam ve hnu i, a canh khawh mi le a ti khawh mi thil a um a si ahcun, cucu zei chimrel lo tein, siang ngai in a pek tawn hna.
Cuti tappi hram i, chemput he ai bual mi a fanu a zoh pah lio ahcun, tuan deuh ruahpi fak piin a rak sur lio ni kong cu a ruahnak ah an hung cuang. Hi ni bantuk in, ruahpi a sur lio i, an pa nih lo kal le ramvaih i a rak kaltaak hna lio cu a hun ruat. A fanu a zoh ahkhin, a zaang a raam. A ngaih a chia.
(Tuan deuh lio ah, a fahniang bik a pawi lio ahhin—an pa cu lo kal pah i ram vaih ding ah thawh aa zal. Minu nih cun, “Kan pa, tutan cu kal duh hlah. Zahan zaan ka mang a chia,” tiah a ti. Nain, an pa nih cun, “Mang hna cu mang men an si. Zei pipa cu hme a va cang hnga” tiah a ti mei i, an nu bia ngai lo cun, an fanu upa cem nu—cu lio ah kum riat hrawng si hnga mi—he cun lo kal cu an i thawh. Lo ahcun a fanu cu amah lawng thlam a rak hngah ter i, amah cu lungpang cungah, sathar kah ding ahcun a vai. Cu ahcun, hi ni bantuk taktak in, ruahpi cu a rak sur tak ciammam…Vanchiat ah, an pa cu lungpang cun a tla i a thi. Mipa cu thlam ah a kir ti lonak nikhat deng in a si cang. Ka rau lai lo tiah bia a kamh mi a fanu cu a lau i a thinphang cang. Cucaah fak piin a ṭap. Caan sau nawn a ṭah hnu ah, lo lei in tlun aa thawh mi tlungkal mi nih a aw cu an hun theih. Ngakchia nu cu an hun fuh tikah, “Nangmah lawng maw? Na pa teh?” tiah an hun hal. Ngakchia nu nih cun, “Zingka te in sathar ka kap lai a ti le a ka kaltaak cang…Ka rak kir colh ko lai a ka ti nain a tu tiang a rak kir ti lo,” tiah a ti hna. Hi caan ahhin khua a mui deng cang. Fur lio si caah, mipa cu a ke neh in an dawi. A nepnak ahcun, lungpang pakhat, dot thum in a sang mi lunpang tang ahcun mipa cu a ruak in an va hmuh…)
Minu nih hi kong a ruah i, a fale mithmai a zoh ahcun a ngaihchiatnak hi a sum aa sum kho lo. An pa a nun lio i hawi vanhai lo an sining; an pa sakhah mi in anmah chung duh tawk in sa an ei hnu ah, innpa chakthlang zong siang ngai in sa vo an rak hleh ve lio caan hna a ruah tawn tik ah, a mitthli hi a ha zungzal. A thinlung zong, a fale mithmai nih a durh in a durh tawn. An pa nung sehlaw, a fale vialte zeitluk in an vai lawmh chinchin hnga le, pa vanhai loin lei lung i an nun ve lai ding kong a ruah tawn hrimhrim ahcun a celh hrimhrim lo. An pa nun lio i, zeitluk in an lo a thian ning le thlaithlak cinnak i an hlawh a tlin ning zong a ruat tawn…cun, an pa thih hnu i an lo bua zong cu a mitthlam cun a hei muai pah thulh…a khuaruah mi nih cun awka kaa khat hmanh ring loin a chiah.
*** *** ***
Cuti khua fak ngai in a ruah lio ahcun fangvoi fo a hmin cang mi cu, pakhat hnu pakhat in, tappi chung cun, upa nu nih cun a hun chuah lulhmalh hna. Nau hniang deuh hna cu kekzung in an i nuam. “Kanu, kanu, a hmin cang,” tiah an nu khuaruahnak cu a thik in an hun thik dih. Mei nih sa emem in a emh mi fangvoi fang cu, ṭalawn cungah cun, minu nih cun a thlingh thluahmah hna. Ṭalawn khat taktak khi a si. Ṭalawn cu zelṭuang cungah cun an hun bawhter i, an zapi te cun an but i, a kulh in an kulh.
Cuti nuam ngai le rem ngai in fangvoi an ei ṭi lio ahcun, fahniang nu nih cun, “Kanu, tuanbia kan chim pah ṭhan,” tiah a hun ti.
Minu nih cun, “Ka fale ngai hi, tuanbia kan chim, ti chim nan philh lo bantuk te hin, ka thih tikah nan ka cinken kho ve te hnga maw aw,” a ti pah khin, ‘Dar Din le Duh Mang’ tuanbia cu a chimh pah hna. A fale cu, an kaa in an ei i an hna in an ngai pah. An i nuam dawm.
Thaw ngai le nuam ngai in fangvoi an ei pah len lio le, lunglut ngai le biatak ngai in tuanbia an ngeih lio ahcun ruah cu hung dai ziahmah ve. Suimilam pathum chung cu cei ngai in aa chaih. Nain, aa dinh caan cu a hung phan ve cang.
A fanu hniang nih cun, “Kanu, ruah a han cang hi teh,” a hun ti. Ruah cu a han taktak.
Cu caan ahcun ‘phiphilik’ timi vawlei in a hun chuak mi, thla an ngei nain, sang pi ah a zuang kho lomi ‘pithlur’ rawl deuh a cang tawn mi, thopaw tia deng si mi ‘phiphilik’ cu inn hmai ahcun an hun zuang.
Cu phiphilik nih cun, a mui mi ni khua caan chung i a ummi a fale rual mithmai cu a hun ceu ter. “Phiphilik…phiphilik…” tiah a fale cu an au i, inn leng, a cin i a nal rih mi vawlei cungah cun an tli duakmak cio. Ho maw tam cem tlai tiah an i zuam ciammam i, an vio nak le an khuannak cu ṭek tlak le nimtlau lek thawng bak si ve ko, an aw cu a khing bak in a khing.
Minu bal cu, a fale nih an nganh taak mi hnawmtam le rian le khai he cun ai tuaitam ve. Asinain, inn chung hmanh in, a hna hram i au hnawh mi bantuk in, inn leng i a ummi a fale nuamhnak aw thawng a theih ve nak nih tampi a lawmhter ve.
Zaanlei khuamuih lai si cang caah, rawlchumh a za hoi cang hi teh tiah a lung in aa chimh pah khin, a thi i a mit deng cang mi tampi mei cu, thing a tih nolh hnu ah sau ial a chem. Cuticun, zaan riah cu chumh a zal.
Rawl a hunh hminh dukdak ahkhin, car ngernger tete i a ummi a fale rual cu, phiphilik an dawi nak cun an hun lawi ve. An kut ke an i ṭawl dih hnu ah, rawl an ei.
*** *** ***
Zaan caan a hung phan. Ih caan a hung phan.
“Kanu, ka ningṭi,” tiah a fale vialte cu a reikiang ahcun an i pong dih ṭhan.
Daang-pher cungah cun an dawngte cun an it. A fale a keh orh i, cuti, an i ponnak nih cun an pa a hun hlamter ngai. Nain, zei a chim hraw lo. “I hngilh cang u khah,” tiah a fale cu a hei ti hna.
Tlawmpal ahkhin, upa nu nih, “Kanu, kan i hngilh kho lo a. Tuanbia kan chim ṭhan,” tiah a hei ti.
