-=Biatawi Chimnak Hrangah A Herhmi Timhtuahnak=-
Rum le ra he a khah in a khahnak, zapi pumhnak hmun tbk ah biatawi chim na tong bal maw? Silole, nan khua ai ah siseh, nan pengtlang ai ah siseh, cun a dangdang thil pical kongkau ah biatawi chimnak na tong bal maw? Zapi hmai i biatawi chim timi hi thil har ngaingai mi a si! Leichum-kaa-aa mi si pah lengmang ahcun aa relrum lo taktak mi a si. Cucaah cun, timhtuahnak te he, tawite in na biatawi chim ding kha i ttial khawh a si.
1. Na ruahnak/hmuhnak thlungpi/tlangpi kha thim
Ruahnak pakhat kha zapi sinah ceihhmai na duh ahcun, cu ruahnak pakhat te kha fek tein i tlaih law a sullam ngeihter khawh i zuam. Tahchunhnak ah 'TThanchonak' timi tlangtar in biatawi hi chim khawh a si. Nain ruahnak pakhat te ah fek tein na dir lo ahcun, "Cuka ahcun kan tthancho awk a si, khi kaa ahcun kan tthancho awk a si, hihi ahhin, khakha ahkhan kan tthancho awk a si" timi, hmun tamtuk ah tthanchonak ding kong na chim tikah na bia ngaitu nih an in simh lai! Asik in na sik hna a lo fawn lai! Cucaah cun 'Pekchanhnak ah TThangcho' hna usih timi tlangtar bantuk zong khan na biatawi kha tlangtar pe law, cu ruahnak tu cu kau piin le ruahnak nganpi he funtom khawh i zuam. Cu nih cun na biatawi a hriah le hrah kha a haarter lai i mi ruahnak a tei deuh khawh lai. Mipi lungthin le ruahnak zongah hmunhma tam deuh a ngei lai.
2. Na ttial tikah na chim bantukin ttial
Zapi hmai i na chim ding a si tikah na bia chim bantukin ttial. Biachim ti tik ahhin ruah ding mi a hung um hoi. Zapi hmai i bia kan chim tikah, lan put lan put in bia kan chim lo. Bia ruah bantuk kha si ti loh! Cucaah cun biafang thuk, catlang tawi le sau, biadinh, biakiam, biaphih, lungsu, rintawi, rinsau le mi chim chin biaro tbk zong hmang hna law, cucu na ruahnak/hmuhnak he khan dingrep tein funtom khawh i zuam.
3. Na ti hnawhchan taktak mi kha pum hna
'Pekchannak ah Tthanchonak' kong a chim ding na si nain, ai keihkawh lo tukmi zatlang nunphung kong hna kha na chim ahcun, na bia cu a buar cang. Cucu zei he dah aa lawh ti ahcun hramthok thlacam thiah i a donghnak ca tiang zong cam chih he khin aa lo. Cucaah cun, na ti hnawhchan taktak mi kha nangmah hrimhrim nih na fian a herh! Tahchunhnak ah 'Pekchanhnak' kong na chim ding a si ahcun; pekchanh a tthatzia le a miakzia, cun pekchanhnak nih a chuah pi mi hlawhtlinnak tibantuk hna kha na chim ah a za ko. Khakha tu kha thuk pi le kau pi tuin ttamh le mawih khawh i zuam. Nunphung le phung hram kong hna kha na chim a herh lo!
4. Mi lungthin le ruahnak kalning tei khawh i zuam
Kong pakhat na chim tikah, tahchunhnak ah 'Pekchanhnak' kong ah si ko seh--cu pekchanhnak ah nan chambau ning le nan tlamtlin lo ning, cun cu thil nih a chuahpi mi sunghzatlaknak kha chim hna. Hiti tikah a tthatlonak rumro kha heh tiah na virhcoih lai tinak si lo. Mipi lungthin le ruahnak na hun purh le char khawh ding ca ahkhan a si. Cu hnu ahcun na ruahnak/hmuhnak tlang khomtu dingah 'Pekchanhnak' a tthatnak le a miaknak; pumpak caah, chungkhar caah, khuami caah le miphun caah, pekchanhnak nih thil tampi a thlen khawh tbk hna kha chim khawh i zuam. Cu ti na tuah ahcun mipi lungthin le ruahnak ah ruahnak pakhat na pek hna a si. Na ruahmi le hmuhmi cungah biaceihnak na ngeihter hna lai i, cu nih cun thil fak deuh in a ruahter khawh hna lai. Cu nih cun na ruahnak thlungpi (main ideas) kha a char ter khawh hna lai.
5. Na bia zaanter
Zapi hmai bia na chimah din tein chim caan um, thangpi in chim caan um, biatawi tein chim caan um, cun na chim ding kongkau he aa keih khawh lo tukmi kongkau hna kha chim lo ding an si! Thawngthanh biachim hna ah biahmaitthi a chimmi an um. Zeihen an ruah hnga ka ti? An bia men an filter mei i caan leh lam an paam. Cu bantuk cun, a herh lomi biafang le catlang kha chim lo le rel lo i zuam.
Atu a cunglei i ka langhter mi hi a tawinak tein langhtermi a si. Zapi hmai biachim hi a menmen mi a si lo. Ahlei in ramtthatnak ahcun bia le hla ah kherhkhoih pah lo ahcun a naan in naan mei kan si. Cucaah cun, na ruahnak/hmuhnak nganpi hmangin na bia kha taa law, har taktak in le zum taktak in biachim khawh i zuam. Mi lungthin le ruahnak tei hi, thil fawite a si lo. Timhtuahnak nganpi a hau!
